David Mitchell – Utopia Avenue
Ik werd erg blij van de aankondiging van een nieuwe David Mitchell begin dit jaar. Sowieso het nieuws dat hij weer met een nieuwe roman zou komen, maar ook het feit dat het over een fictieve Britse rockband zou gaan, midden in de psychedelische rockscene in Londen in 1967, sprak me op voorhand enorm aan. En wat een swingend boek is het geworden!
Toegegeven, ik was Mitchell de laatste jaren een beetje kwijtgeraakt. Zijn laatste grote roman, The bone clocks / Tijdmeters uit 2014, vond ik goed geschreven als altijd (volgens mij kan Mitchell moeilijk iets anders), maar qua thematiek ging het mijn pet wat te boven. Iets te bombastisch. Utopia Avenue is gelukkig weer meer down to earth. De kracht van het verhaal en de personages staan centraal, gekoppeld aan Mitchells wervelende taal. Hij is witty, energiek, amusant, beeldend. Het is lezen in de vijfde versnelling; hou je ‘m bij dan krijg je er veel voor terug.
Utopia Avenue heeft gelijk vanaf de opening een enorme drive. We volgen vier jonge Britse muzikanten die bij toeval samen in een band terechtkomen. Ze verschillen enorm qua achtergrond en muzikale invloeden, maar samen als de band Utopia Avenue creëren ze een geheel eigen sound. Denk psychedelische rock á la Pink Floyd, de blues en het gitaarwerk van Eric Clapton, vrouwelijke folkzang á la Joan Baez en jazzy drums. Klinkt gek? Jazeker, maar het zijn dan ook gekke tijden waarin ze leven. De Londense muziekscene barst van de creativiteit en in de wijk Soho stikt het van de getalenteerde artiesten.
Mitchell heeft z’n tijd perfect uitgekozen. De Utopia Avenue-leden zitten er middenin en weten mee te surfen op die uitzonderlijke muzikale golf die toen langskwam. Aanvankelijk zonder noemenswaardig succes, tot het succes hun onverwachts toch toelacht. Ineens is de band hot en mogen ze zelfs op tournee in de VS. Maar what comes up must come down. Hun succes blijkt van korte duur. Het mooie aan deze opbouw is echter dat je enorm meeleeft met het wel en wee van de bandleden. In elk van de hoofdstukken volg je weer een ander bandlid, zodat je ze allemaal door en door leert kennen. Je leest hoe ze hun struggles verwerken in hun liedjes, je hoort hoe die liedjes ontstaan terwijl ze aan het jammen zijn. (Fun fact: de verschillende hoofdstukken volgen de nummers van de drie platen die Utopia Avenue opneemt, uiteraard steeds verdeeld over kant A en kant B. Het bandlid dat het desbetreffende nummer heeft geschreven is steeds de hoofdpersoon van dat hoofdstuk.)
En passant ontmoeten de bandleden allerlei interessante muzikanten die toen net als zij ook gewoon jong waren – David Bowie, Jimi Hendrix, John Lennon, Brian Jones van de Rolling Stones in Engeland, en in de VS Leonard Cohen, Joan Baez en de Grateful Dead, om maar een paar namen te noemen. Wij weten dat sommigen van hen op dat moment al niet lang meer te leven hebben, maar zij weten dat gelukkig nog niet. Zo zit je er als lezer met je neus bovenop. Ook zie je de schaduwzijde van de rock ‘n roll steeds meer opdoemen. Met de roem groeit bij velen namelijk ook het drugsgebruik, zo ook bij sommige leden van Utopia Avenue. Woodstock moet nog komen, maar het echte flower powergevoel voelt al over the hill.
Het is heerlijk om ruim vijfhonderd pagina’s met deze band mee te reizen, van opkomst tot ondergang (die overigens al in de flaptekst staat aangekondigd). Hoewel Mitchell zelf nog niet eens geboren was in 1967 spat zijn vertelplezier van de pagina’s af. De liefde voor muziek waar het boek van doortrokken is werkt aanstekelijk. Ik begon al gauw plaatjes uit die tijd op te zetten. Als je dan leest hoe de personages voor ons beroemde muziek voor het eerst horen, als je later bekende nummers ineens herkent als prille probeersels, dan komt de muziek uit die tijd weer helemaal tot leven. Wij zullen die liedjes nooit meer zo fris horen als toen ze net werden geschreven en gespeeld, maar überhaupt er zo aan te denken werkt al enthousiasmerend. Gelukkig heb ik inmiddels ontdekt dat er een heuse Utopia Avenue-playlist op Spotify staat; de perfecte soundtrack bij dit boek. (Laatste fun fact: ook Jacob de Zoet uit mijn favoriete Mitchell-boek The thousand autumns of Jacob de Zoet komt zijdelings nog terug in Utopia Avenue. Gitarist van de band Jasper de Zoet blijkt zijn achter-achterneef te zijn.)
Kortom, heb je iets met muziek: lees dit boek! Het is een wervelende muzikale trip down memory lane. Hoewel al weer meer dan vijftig jaar geleden, voelden de swingende jaren ’60 zelden zo dichtbij voor mij. Maar ik durf de stelling ook absoluut aan dat er voor mensen die niks met muziek hebben (bestaan die?) nog steeds veel te genieten valt in Utopia Avenue. Al met al komt David Mitchells nieuwste met stip binnen op mijn lijstje favoriete boeken van 2020. Ik schreef het laatst ook al bij Stad der dieven: dit boek schreeuwt er wat mij betreft om dat er een film of tv-serie van gemaakt wordt. Sommige nummers van Utopia Avenue klinken namelijk al tof in boekvorm; ik zou ze dolgraag echt gespeeld horen worden!
Sceptre, 2020
564 pagina’s
Nederlandse vertaling:
Utopia Avenue
Meulenhoff, 2020
Vertaald uit het Engels door Harm Damsma en Niek Miedema
640 pagina’s