Judith Schalansky – De lessen van mevrouw Lohmark
Het is de schuld van Adriaan van Dis dat ik dit boek gelezen heb. Enkele maanden geleden mocht hij een eenmalige reprise doen van zijn boekenprogramma Hier is… Adriaan van Dis. Van de drie auteurs die bij Van Dis aan tafel kwamen sprak de Duitse Judith Schalanksy mij het meest aan (hoewel ik de huilende Maarten Biesheuvel niet snel zal vergeten). Schalansky, een verlegen jonge schrijfster, ontdooide zichtbaar door de charmante, keurig Duits pratende Van Dis, die oprecht geboeid leek door haar boek De lessen van mevrouw Lohmark. Het gedeelde plezier van de schrijfster en de interviewer sloeg op mij over, zodat ik gelijk de volgende dag het boek aanschafte (ook vanwege de mooie vormgeving en de door Schalansky zelfgemaakte illustraties is dit bij uitstek een boek dat je wilt hebben). Eigenlijk moet je dergelijk enthousiasme zo snel mogelijk verzilveren door het boek meteen te lezen, want anders gaan er al gauw enkele maanden overheen, zoals nu het geval.
Was De lessen van mevrouw Lohmark het wachten waard? Jazeker. Zal het me bijblijven? Dat weet ik nog niet zo zeker. Schalansky zet een mooi portret neer van biologielerares Inge Lohmark. Deze doorgewinterde docente geeft nog ouderwets streng les, ergens in voormalig Oost-Duitsland. Een erg populair stukje Duitsland is dit duidelijk niet. Mensen zien er weinig toekomst en trekken weg, waardoor er nog maar weinig kinderen zijn om les aan te geven. Verschillende van mevrouw Lohmarks collega’s hebben het moeilijk in dit nieuwe Duitsland. Mevrouw Lohmark blijft er echter vrij stoïcijns onder. Week in week uit haar leerlingen de grondslagen van de biologie bijbrengen, dat is wat telt voor haar. Haar wereldbeeld paste goed binnen de DDR, maar is dit nog langer houdbaar in het herenigde Duitsland? De verwikkelingen in de roman draaien om mevrouw Lohmarks hardnekkig vasthouden aan haar principes.
Zoals gezegd, Schalansky schetst een levendig portret van haar mevrouw Lohmark (goeie naam trouwens!). Bovendien kaart ze enkele interessante thema’s aan: het eigen morele kompas versus de gewenste moraal van het gezag, trouw aan je omgeving of kiezen voor eigen succes, meebewegen met veranderingen of vasthouden aan het verleden. De uitwerking is echter te kort, het verhaal te onbevredigend. Schalansky stipt veel aan, maar doet daar voor mijn gevoel te weinig mee. Anders gezegd, ik had nog wel meer over mevrouw Lohmark willen lezen. Het afsluitend beeld van het boek vind ik dan weer wel erg mooi: een groep struisvogels, symbool voor de halsstarrigheid van mevrouw Lohmark, maar misschien ook wel voor voormalig Oost-Duitsland als geheel; een vogel die niet kan vliegen, of een Duitser die zich niet thuis voelt tussen de Duitsers.
Signatuur, 2012
Oorspronkelijke titel Der Hals der Giraffe, 2011
Vertaald uit het Duits door Goverdien Hauth-Grubben
222 pagina’s